آمبولی هوا یا گاز، حبابی است که در رگ خونی گیر کرده و آن را مسدود می کند.
اگر یک غواص زیر آب باشد، ممکن است در شرایط زیر دچار آمبولی هوا یا گاز شود:
- مدت زیادی را زیر آب بگذراند
- خیلی سریع از عمق به سطح آب بیاید
- هنگام بالا آمدن نفس خود را حبس کند
در این حالت هوا می تواند از ریه ها به داخل رگ های خونی فرار کند (آمبولی گاز شریانی) یا حباب های نیتروژن در رگ های خونی ایجاد شود (بیماری فشار زدایی یا decompression sickness).
آمبولی هوا یا گاز می تواند باعث ایجاد شرایط جدی و بالقوه کشنده مانند سکته مغزی یا حمله قلبی شود.
اگر پس از غواصی احساس ناراحتی کردید و به آمبولی هوا یا گاز مشکوک شدید، با ۱۱۵ تماس بگیرید و آمبولانس درخواست کنید.
علایم آمبولی هوا یا گاز بعد از غواصی
علائم آمبولی هوا یا گاز پس از غواصی عبارتند از:
ممکن است بلافاصله این علایم را نداشته باشید. این علایم می توانند در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه یا گاهی اوقات حتی بیشتر پس از آمدن به سطح ایجاد شوند. این علایم را نادیده نگیرید – فوراً از پزشک کمک بگیرید.
دریافت کمک پزشکی
اگر بعد از غواصی احساس ناراحتی کردید، با ۱۱۵ تماس بگیرید و آمبولانس درخواست کنید.
غواصی که مشکوک به آمبولی هوا یا گاز است باید در اسرع وقت به اورژانس و بخش مراقبت های ویژه منتقل شود.
این بیماران باید صاف بخوابند و تا رسیدن به بیمارستان به آنها اکسیژن ۱۰۰% داده شود. پس از پایداری شرایط، آنها به یک اتاق تحت فشار به نام اتاقک هایپرباریک در بیمارستان یا در مکان دیگری برده می شوند.
چرا غواصی می تواند منجر به آمبولی هوا یا گاز شود؟
اگر یک غواص خیلی سریع به سطح آب باز گردد، حباب های نیتروژن در بافت ها و جریان خون او ایجاد می شود. این حالت اغلب به عنوان بیماری فشار زدایی نامیده می شود.
بازگشت سریع به سطح آب یا حبس کردن نفس خود در هنگام شنا کردن به سمت سطح آب، می تواند باعث انبساط هوا در ریه های شما شود. این ممکن است بافت ریه را پاره کند (باروترومای ریوی)، که می تواند منجر به انتشار حباب های گاز در گردش خون شریانی شود (آمبولی گاز شریانی).
در برخی از غواصان، وجود یک بیماری زمینه ای می تواند احتمال بیماری فشار زدایی را افزایش دهد. این موارد باید با یک پزشک متخصص در پزشکی ورزشی یا پزشکی دریایی در میان گذاشته شود.
اگر حباب گاز یک سرخرگ را مسدود کند، می‌تواند جریان خون را در ناحیه خاصی از بدن قطع کند.
شدت انسداد به این که کدام قسمت از بدن تحت تأثیر قرار گرفته است، اندازه حباب گاز و مقدار گازهای بی اثر (گازهای غیر فعال) در بافت های غواص بستگی دارد.
آمبولی هوا یا گاز بسته به محل انسداد می تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند:
این شرایط بسیار جدی هستند و می توانند کشنده باشند، به خصوص اگر آمبولی هوا به سرعت درمان نشود.
درمان آمبولی هوا یا گاز ناشی از غواصی
پس از اینکه یک غواص با آمبولی هوا یا گاز تحت مراقبت های پزشکی اورژانسی قرار گرفت و وضعیت آنها پایدار شد، آنها به یک اتاقک هایپرباریک منتقل می شوند.
آنها باید چندین ساعت در محفظه هایپرباریک بخوابند و مخلوطی از گازها و اکسیژن را در یک محیط تحت فشار تنفس کنند. فشار بالا جریان خون و اکسیژن طبیعی را به بافت های بدن باز می گرداند و اندازه حباب های هوا را در بدن کاهش می دهد.
در موارد بیماری فشار زدایی، فشار بالای موجود در اتاقک هایپرباریک حباب های نیتروژن را مجبور می کند تا در جریان خون حل شوند.
سپس فشار در محفظه به تقلید از بازگشت آرام غواص به سطح آب، به تدریج کاهش می یابد تا گازها از بدن خارج شوند.
بسته به شدت علایم، ممکن است نیاز به ادامه درمان برای چند روز باشد.
جلوگیری از آمبولی هوا یا گاز در هنگام غواصی
برای کاهش خطر ابتلا به آمبولی هوا یا گاز هنگام غواصی باید:
- عمق و مدت غواصی خود را محدود کنید
- همیشه به آرامی به سطح آب بازگردید و توقف های ایمنی را انجام دهید تا اجازه دهید هرگونه هوای موجود در بافت ها و رگ های خونی شما با امنیت کامل خارج شود. از دستگاه های مخصوص غواصی برای حفظ سرعت صعود ایمن استفاده کنید و بعد از آمدن به سطح آب تا زمانی که به اندازه کافی در سطح آب نمانده اید مجددا شیرجه نزنید.
- در هنگام صعود آرام باشید و به طور عادی نفس بکشید
- در حین ابتلا به سرماخوردگی، سرفه یا عفونت قفسه سینه غواصی نکنید
- از ورزش شدید قبل، حین و بعد از غواصی اجتناب کنید
- قبل از غواصی مطمئن شوید که بدنتان به اندازه کافی هیدراته است و کم آبی ندارید
- فواصل سطحی کافی بین غواصی ها (در صورت برنامه ریزی چندین غواصی) بگذارید تا نیتروژن از بدن شما خارج شود.
- ۲۴ ساعت پس از غواصی از پرواز با هواپیما یا صعود به ارتفاعات خودداری کنید
سایر علل آمبولی هوا یا گاز
اگرچه غیرمعمول است، اما ممکن است در حین عمل جراحی، برخی اقدامات پزشکی و هنگام صعود به ارتفاعات، دچار آمبولی هوا یا گاز شوید.
در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی، باید مراقبت های زیر برای جلوگیری از آمبولی هوا انجام شود:
- خارج کردن هوا از سرنگ قبل از تزریق عضلانی و هواگیری سرم های داخل وریدی قبل از اتصال آنها به بیمار
- استفاده از تکنیک هایی در هنگام قرار دادن و خارج کردن کاتترها و لوله های دیگر که خطر ورود هوا به رگ های خونی را به حداقل می رساند.
- نظارت دقیق بر بیماران در حین جراحی برای اطمینان از عدم تشکیل حباب های هوا در رگ های خونی آنها
درمان آمبولی های هوایی ناشی از جراحی، بیهوشی یا سایر اقدامات پزشکی ممکن است دشوار باشد. در این حالت ها درمان برای حمایت کافی از قلب و عروق و ریه ها تا زمان بهبودی آمبولی انجام می شود.
به عنوان مثال، مایعات داخل وریدی ممکن است برای درمان افت فشار خون استفاده شود، اکسیژن ممکن است برای اصلاح سطوح کاهش یافته اکسیژن تجویز شود. در این موارد نیز گاهی اوقات به درمان در اتاقک هایپرباریک نیاز است.